Moliere'nin daha önce beğeni kazanan Kadınlar Mektebi oyunundan da büyük bir ses getirmiştir.Oyun kilisenin ve dindarlar grubu '' Compagnie du Saint Sacrement ''in baskısıyla yasaklanmış ancak 1669'da yeniden oynanma olanağı bulmuştur.
Tartuffe, bir tür danışmanlık ve eğitmenlik rolüyle bir burjuvanın evine kapağı atmış, dindar görünüşlü bir sahtekarın serüvenleri üzerine kuruludur.
KİŞİLER
- Madam Pernelle / Orgon'un annesi
- Orgon / Tartuffe'ü evine alan zengin
- Elmire / Orgon'un eşi
- Damis / Orgon'un oğlu
- Mariane / Orgon'un kızı
- Valere / Mariane'ın sevgilisi
- Cleante / Orgon'un kayınbiraderi
- Tartuffe / Sahte dindar
- Dorine / Mariane'ın yardımcısı
- Mösyö Loyal / Polis memuru
- Kralın Adamı
- Flipote / Madam Pernelle'in yardımcısı
KONU ÖZETİ
Varlıklı bir adam olan Orgon, eşi Elmire, kızı Mariane ve oğlu Damis ile Paris'te yaşamaktadır.Dindar bir adam olan Orgon, gittiği kilisede çok dindar bir adam olduğuna inandığı Tartuffe ile tanışır ve onu ahlaki bir yol gösterici, dini bir öğretmen olarak benimser.Bir süre sonra da her sözünü dinlediği bu adamı evinde kalmaya davet eder.Orgon Tartuffe'e karşı aşırı bir saygı ve müthiş bir bağlılık gösterir ve bir süre sonra evin tüm yönetimini ona bırakır.Tartuffe'ü bir aziz olarak gören Orgon eşi ve çocuklarına karşı da hep onun tarafını tutar.
Orgon, çevresindeki herkes tarafından Tartuffe'e karşı uyarılır.Tartuffe'ün göründüğü gibi erdemli olmadığını kendisini sosyal ve maddi kazanç için kullandığını söyleyenler, Orgon'u bir türlü ikna edemez.Hatta Orgon, kızı Mariane'ı bile Tartuffe ile evlendirmek ister.Halbuki kızının Valere adlı başka bir gençle birbirlerini sevdiklerini bilmektedir.Yine de bu evliliğin gerçekleşmesi konusunda ısrarcıdır.Tartuffe ise bu evliliğin gerçekleşmesini istemez; çünkü Orgon'un karısına aşkını ilan etmiştir.Bu aşk ilanı sahnesine tanık olan Orgon'un oğlu Damis, hemen durumu babasına haber verir.Ama Orgon oğluna inanmaz. Damis evi terk eder.Orgon da öfkelenerek evini ve tüm servetini Tartuffe'e bağışlar.
Bu durum karşısında Elmire ve çocuklar bir plan yaparak, Orgon'un annelerine olan tavrını kendisinin öğrenmesini sağlarlar.Tartuffe'ün Elmire'e yaptığı aşk itirafını öğrenen Orgon, onu evinden kovar.Tartuffe ise evin sahibinin kendisi olduğunu söyler ve onları kovmaya kalkışır.Fakat sonunda Tartuffe'ün farklı adlar altında sayısız suç işlemiş biri olduğu ortaya çıkar.Tartuffe tutuklanır.Orgon da kızı Mariane ve Valere'in evlenmesine onay verir.
17. yüzyıl Fransası'nın büyük mizah dehası Moliere'in bütün dünyada en sık sahnelenen, en çok konuşulan ve tartışılan ve aynı zamanda da genel olarak büyük yazarın başyapıtı olarak kabul edilen oyunu Tartuffe'tür.Hiç kuşkusuz ki bunda oyunun canlı karakterleri, güldürücü durumları ve Moliere'e özgü şiirsel dili kadar, öyküsünün güncelliğini hiçbir dönemde yitirmeyişi de etkili olmuştur.
Dindarlığı bir maske gibi kullanarak içindeki şehvet ve açgözlülük dürtülerini dış dünyadan gizlemeye çalışan Tartuffe karakteri, özellikle fransız toplumunun kolektif bilincinde öyle etkili bir yer bırakmıştır ki, bu oyundan sonra '' tartuffe '' adı '' ikiyüzlü '' anlamında bir sözcük olarak fransız diline yerleşmiştir.
Bir yandan Tartuffe karakteri aracılığıyla din tacirliğini ve ikiyüzlü softalığı eleştiren Moliere, öte yandan ona gülünç bir sadakatle bağlı olan Orgon karakteri ile de toplumun ileri gelen kesimlerinde bu türden yobazlığın nasıl destek gördüğüne dikkat çeker.Moliere'in hemen hemen bütün komedilerinde olduğu gibi bu oyunda da doğruları görebilen ve gördüklerini söylemekten çekinmeyen bir hizmetçiyle karşılaşırız.Keskin zekalı ve sivri dilli Dorine, kendinden çok daha eğitimli ve çok daha soylu kimselerin göremediklerini, halka özgü bir sezgiyle hemen görmekte ve her yakaladığı fırsatta çevresindekileri iğnelemekten geri durmamaktadır.Zaten oyunun sonunda Tartuffe'ün maskesini düşüren de Dorine'in kurnazlığı olacaktır.
İlk oynanışında Kral XIV. Louis tarafından, yakın çevresindeki din büyüklerinin etkisiyle ve din düşmanlığı yaptığı gerekçesiyle yasaklanan '' Tartuffe '', daha sonraki yüzyıllarda da sıklıkla engeller ve yasaklarla karşılaşmıştır.Moliere'in dehasının bir kanıtı da yaklaşık dört yüzyıl önce yazdığı bir oyunla, bugün bile kızdırmak istediklerini kızdırıyor, eğlendirmek istediklerini eğlendirebiliyor olmasıdır.Gerçekten de günümüzden bakıldığında Moliere'in gözüyle görülmüş XIV. Louis Fransası'nın, cumhuriyet Türkiyesi'yle benzerliği büyük yazar adına hayranlık, insanlık tarihi adına ise dehşet vericidir.
Kaynakça: Tartuffe - Maarif Matbaası - Ankara 1944
Çeviren: Orhan Veli Kanık
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder